Toprağı oluşturan temel unsurlar şunlardır:

1. Mineral Parçacıkları: Bu, ana kayaçların ayrışması sonucu oluşan mineral ve kayaç parçacıklarını içerir. Granit, bazalt, şist gibi ana kayaçların ayrışmasından çeşitli mineraller (kuvars, feldispat, mika vb.) meydana gelir.
2. Organik Madde: Toprağın verimliliğini artıran canlı ve ölü bitki ve hayvan kalıntılarıdır. Bu madde toprağın yapısını iyileştirir, su tutma kapasitesini artırır ve besin maddelerini sağlar.
3. Su: Toprağın boşluklarında bulunan su, bitkiler için çözünmüş besin maddelerini taşır ve bu besin maddelerinin kökler tarafından alınmasına yardımcı olur.
4. Hava: Toprağın boşluklarındaki hava, köklerin solunumu için gereklidir. Toprağın iyi havalandırılması, köklerin oksijen almasına ve karbondioksit vermesine yardımcı olur.
5. Mikroorganizmalar: Bakteriler, mantarlar, protozoa ve algler gibi toprakta yaşayan mikroorganizmalar, organik maddelerin ayrışmasına yardımcı olur ve toprağa besin maddeleri ekler.

Toprağın yapısı, bu unsurların karışımının yanı sıra başlangıçtaki ana kayaç tipine, iklim koşullarına, topografyaya, bitki ve hayvan etkileşimlerine ve zamanın etkisi gibi birçok faktöre bağlıdır. Bu yüzden dünyanın farklı bölgelerinde çok farklı toprak tipleri bulunmaktadır.

Toprağın oluşumu, uzun bir süre zarfında meydana gelir ve birkaç ana aşamadan geçer. Bu süreç, ana kayaçların fiziksel ve kimyasal ayrışmasından başlar ve organik maddelerin birikmesiyle zenginleşen bir toprak tabakası oluşana kadar devam eder. Toprağın oluşum sıralaması şu şekildedir:

1. Ana Kayaçların Ayrışması: Her şey ana kayaçların (bazalt, granit, şist vb.) fiziksel ve kimyasal etkilerle ayrışmasıyla başlar. Bu ayrışma süreci sırasında, suyun donma ve çözülmesi, köklerin kayaların arasına girmesi, sıcaklık değişiklikleri ve kimyasal reaksiyonlar gibi faktörler ana kayaçları parçalara ayırır.
2. Kaba Zemin Oluşumu: Ayrıştırılmış kaya parçacıkları birikir ve kaba bir zemin oluşturur.
3. Organik Maddelerin Birikmesi: Ölü bitki ve hayvan kalıntıları, bu kaba zemine düşer ve ayrışmaya başlar. Mikroorganizmalar (bakteriler, mantarlar) bu ayrışma sürecine yardımcı olur. Bu organik madde birikimi, toprağa besin maddesi, yapı ve su tutma kapasitesi sağlar.
4. Toprak Profilinin Oluşumu: Zamanla, belirgin toprak katmanları veya horizonları oluşur. Bu horizonlar genellikle şu şekildedir:
   • O Horizonu: Ölü ve ayrışmakta olan organik maddeyle doludur.
   • A Horizonu (Üst Toprak): Organik madde ve mineral parçacıklarının karışımıdır. En verimli katmandır.
   • E Horizonu: Bu katmanda, çözünen maddelerin yıkanması (elüvyasyon) ile aşağıya doğru hareket ettiği görülür. Tüm topraklarda bu katman bulunmaz.
   • B Horizonu (Alt Toprak): A ve E horizonlarından yıkanan maddelerin biriktiği katmandır (ilüvyasyon).
   • C Horizonu: Ana kayaçların ayrışmaya başladığı yerdir. Daha büyük kayaç parçacıkları içerir.
   • R Horizonu: Değişmemiş ana kayaç.
5. Mikroorganizmaların Etkileşimi: Toprakta yaşayan mikroorganizmalar, organik maddenin daha hızlı ayrışmasına ve besin maddelerinin dönüşümüne yardımcı olur.

Toprak oluşumu, yukarıda belirtilen genel aşamaları izler, ancak spesifik koşullar (iklim, ana kayaç tipi, eğim, bitki ve hayvan faunası vb.) toprağın özelliklerini ve oluşum hızını etkiler. Bu nedenle farklı bölgelerde ve farklı koşullarda farklı toprak tipleri bulunmaktadır.

Toprağın oluşumunda belirginleşen katmanlara “horizon” adı verilir. Bir toprak profili genellikle beş ana horizon (katman) içerir, ancak tüm topraklarda tüm horizonlar bulunmayabilir. Bu horizonlar şunlardır:

1. O Horizonu (Organik Horizon): Bu horizon ölü ve ayrışmakta olan bitki ve hayvan kalıntılarıyla doludur. Genellikle koyu renklidir ve yüzeyin hemen altında yer alır. Ormanlık alanlarda bu horizon daha belirgindir.
2. A Horizonu (Üst Toprak): Organik madde ve mineral parçacıklarının karışımından oluşur. Toprağın en verimli kısmıdır. Genellikle koyu renklidir ve organik madde içeriği yüksektir.
3. E Horizonu (Elüvyasyon Horizonu): Bu katmanda, çözünen maddelerin yıkanması (elüvyasyon) ile aşağıya doğru hareket ettiği görülür. E horizonu genellikle soluk renklidir çünkü bu seviyede bazı mineraller ve besin maddeleri yıkanarak B horizonuna taşınır. Tüm topraklarda bu horizon bulunmayabilir.
4. B Horizonu (Alt Toprak veya İlüvyasyon Horizonu): A ve E horizonlarından yıkanan maddelerin (demir, alüminyum, kil vs.) biriktiği katmandır. Genellikle daha yoğun ve serttir ve bazen kırmızımsı, sarımsı veya kahverengi renkte olabilir.
5. C Horizonu: Ana kayaçların ayrışmaya başladığı yerdir. Daha büyük kayaç parçacıkları ve daha az ayrışmış materyaller içerir.

Bunlara ek olarak:

6. R Horizonu (Kayaç Horizonu): Değişmemiş ana kayaçtır. Diğer horizonların altında bulunur.

Bu katmanların her biri toprağın oluşumu, ana kayaç tipi, iklim, topografya, canlılar ve zamanın etkisi gibi faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilir.