Sözde soru cümleleri, soru şeklinde olmalarına rağmen aslında bir bilgi veren, bir yargıda bulunan veya bir şeyi vurgulamak isteyen cümlelerdir. Türkçede, sözde soru cümlelerinin sonunda genellikle soru işareti (?) kullanılmaz; bunun yerine nokta (.) kullanılır.

Örnek: Sözde soru: O bunu yapar mı. Normal soru: O bunu yapar mı?

Ancak, sözlü dilde ya da yazılı dilde bazen vurgu ya da ironi amacıyla soru işareti kullanılır. Bu durumda, okuyan ya da dinleyen kişi cümlenin gerçekte bir soru olmadığını, vurgulamak veya ironi yapmak için kullanıldığını anlamalıdır.

Soru işareti, bir cümlenin gerçek bir soru olarak kullanıldığında kullanılır. Ancak bazı durumlarda, cümleler soru sözcükleriyle başlasa bile soru işareti kullanılmaz. Soru işareti kullanılmayan bazı durumlar şunlardır:

1. Sözde Soru Cümleleri: Bu cümleler soru sözcükleriyle başlar ancak bilgi verme, yargıda bulunma veya vurgulama amacı taşır. Örnek: “Ne yapsın adam.” ya da “Nereden bilsin ki?”
2. Dolaylı Sorular: Sorunun dolaylı bir şekilde aktarıldığı cümlelerde soru işareti kullanılmaz. Örnek: “Ona nerede olduğunu sordum.”
3. Bağlaç Olarak Kullanılan Soru Sözcükleri: Soru sözcükleri bazen bağlaç olarak kullanılır ve bu durumda cümle soru olmaz. Örnek: “Neden geldiğini bilmiyorum.”
4. Şart Cümleleri: Bazı şart cümleleri soru sözcükleriyle başlar, ancak bu cümleler aslında bir şartı ifade eder ve soru değildir. Örnek: “Ne yaparsa yapsın, ona kızamam.”
5. Dilek ve Temenni Cümleleri: “Keşke” ile başlayan dilek ve temenni cümleleri soru cümlesi değildir. Örnek: “Keşke burada olsaydı.”

Bu örnekler dışında, cümle bilgi verme, emir, rica, istek ya da başka bir amaçla kurulmuşsa ve soru olma özelliği taşımıyorsa soru işareti kullanılmaz.

Soru işareti, doğal olarak bir soru oluşturan cümlelerin sonunda kullanılır. Ancak, tüm cümleler soru gibi görünse de gerçekte bir soru olmayabilir. İşte soru işareti kullanılmayan bazı durumlar:

1. Sözde Soru Cümleleri: Bu cümleler soru gibi gözükse de aslında bir yargı, değerlendirme ya da vurgu yaparlar. Örnek: “Kim bilir nerededir o şimdi.”
2. Dolaylı Sorular: Bir sorunun dolaylı olarak aktarıldığı cümlelerde soru işareti kullanılmaz. Örnek: “Ona neden geldiğini sordum.”
3. Emir Kipiyle Kurulan Cümleler: Emir kipinde, cümle olumlu ya da olumsuz bir direktif içerebilir, ancak bu bir soru değildir. Örnek: “Bana o kitabı ver.”
4. Dilek-Temenni Cümleleri: “Keşke” ile başlayan cümleler bir dileği ya da temenniyi ifade ederler, bu yüzden soru değillerdir. Örnek: “Keşke daha önce gelseydi.”
5. Şart Kipiyle Kurulan Cümleler: Bu tür cümleler bir şartı ifade eder ve genellikle “-se/-sa” takısıyla oluşturulur. Örnek: “Daha dikkatli olsaydın, bu hata olmazdı.”
6. Soru Kelimeleriyle Başlayan Cümleler: Cümleler soru kelimeleriyle (ne, neden, nasıl vb.) başlayabilir, ancak bu her zaman bir soru olduğu anlamına gelmez. Örnek: “Neden burada olduğunu biliyorum.”

Genel olarak, cümlenin amacı ve yapısal özelliklerine göre soru işareti kullanılıp kullanılmayacağına karar verilir. Eğer cümle gerçekte bir soru olmayıp yalnızca soru yapısında görünüyorsa, soru işareti kullanılmaz.

Soru eki veya sözü içeren cümlelerin sonuna, cümlenin gerçekten bir soru olup olmadığına bağlı olarak ya soru işareti “?” ya da nokta “.” konur.

1. Gerçek Soru Cümleleri: Cümle bir soruyu ifade ediyorsa, sonuna soru işareti konulur. Örnek: “Sen neredesin?”
2. Sözde Soru Cümleleri: Cümle soru sözcükleriyle başlamış olsa bile aslında bir yargıda bulunuyorsa ya da bir şeyi vurgulamak istiyorsa, cümlenin sonuna nokta konulur. Örnek: “Kim bilir nerededir o şimdi.”
3. Dolaylı Sorular: Bir başka kişinin sorduğu veya merak edilen bir soruyu aktardığınızda soru işareti kullanılmaz. Bu tip cümlelere dolaylı soru cümleleri denir ve sonlarına nokta konulur. Örnek: “Nerede olduğunu merak ediyorum.”

Sonuç olarak, cümlenin bir soru olup olmadığına, yani okuyanın ya da dinleyenin bu cümleye bir cevap verip veremeyeceğine bağlı olarak ya soru işareti “?” ya da nokta “.” kull