Periferik sinir sistemi (PNS), merkezi sinir sisteminden (MNS), yani beyin ve omurilikten çıkan sinirlerin ve sinir ganglionlarının (sinir hücre gruplarının) tümünü kapsar. PNS, somatik sinir sistemi ve otonom sinir sistemi olmak üzere iki ana bölüme ayrılır.

1. Somatik Sinir Sistemi: İsteğe bağlı kas hareketlerini kontrol eden sinirleri içerir. Vücudun çeşitli kısımlarından MNS’ye duyusal bilgileri taşıyan duyusal (afferent) sinirleri ve MNS’den kaslara hareket bilgisi taşıyan motor (efferent) sinirleri barındırır.
2. Otonom Sinir Sistemi (ANS): Vücudun istem dışı fonksiyonlarını kontrol eder. ANS, sempatik ve parasempatik sinir sistemleri olmak üzere iki alt bölüme ayrılır.
   • Sempatik Sinir Sistemi: “Savaş ya da kaç” tepkisini kontrol eder ve vücudu acil durumlara hazırlar.
   • Parasempatik Sinir Sistemi: “Dinlen ve sindir” fonksiyonlarını kontrol eder ve vücudu sakinleştirir ve enerjiyi korumaya yönlendirir.

PNS ayrıca enterik sinir sistemini de içerir ki bu kısım bağırsakların kontrolünü sağlar. Bu sistemlerin tümü, sinir hücreleri (nöronlar) ve destekleyici hücreler (glia hücreleri) aracılığıyla işlev görür ve vücuttaki her organa ulaşan geniş bir ağ oluşturur.

Periferik sinir sistemi (PNS), merkezi sinir sistemi (MNS) olan beyin ve omuriliğin dışında kalan ve vücudun geri kalan kısımlarında bulunan sinirlerin tümünü içerir. İki temel bölümden oluşur:

1. Somatik Sinir Sistemi: Vücut hareketlerini bilinçli olarak kontrol etmeyi sağlar. Kas hareketlerini düzenler ve çevreden gelen duyusal bilgileri beyne taşır.
2. Otonom Sinir Sistemi (ANS): Vücudun istem dışı fonksiyonlarını düzenler; kalp atışı, sindirim, solunum gibi hayati işlevlerin otomatik kontrolünü sağlar. ANS iki alt bölüme ayrılır:
   • Sempatik Sinir Sistemi: Genellikle vücudu stres veya tehlike anında “savaş veya kaç” yanıtı için hazırlar, adrenalin salgılanmasını tetikler ve kalp atış hızını artırır.
   • Parasempatik Sinir Sistemi: Vücudu sakinleştiren ve “dinlen ve sindir” yanıtını destekleyen işlevleri kontrol eder.

Bu sistemler, çeşitli duyusal ve motor yollar aracılığıyla vücudun geri kalanına bilgi akışını sağlar. PNS’nin sağlıklı işlevi, vücut fonksiyonlarının düzgün bir şekilde yürütülmesi için kritik öneme sahiptir.

Somatik Sinir Sistemi (SNS), periferik sinir sisteminin bir parçasıdır ve çevresel çevre ile merkezi sinir sistemi arasında bilgi iletimini sağlayan kısmıdır. Somatik kelimesi, Yunanca ‘soma’ kelimesinden gelir ve ‘beden’ anlamına gelir. Somatik Sinir Sistemi, bilinçli hareketlerin kontrolünü sağlayan motor ve duyusal fonksiyonlardan sorumludur.

İki ana fonksiyonu vardır:

1. Duyusal (afferent) Yollar: Vücudun duyusal reseptörlerinden gelen bilgileri beyin ve omuriliğe taşır. Örneğin, ciltteki dokunma veya sıcaklık reseptörlerinden gelen bilgiler veya kaslardaki gerilim reseptörlerinden gelen bilgiler bu yolla iletilir.
2. Motor (efferent) Yollar: Beyin ve omurilikten kaslara giden komutları taşır. Bu sayede bilinçli hareketler, yani istemli kas hareketleri gerçekleştirilir.

Somatik Sinir Sistemi, vücudumuzun çevresel değişikliklere uyum sağlamasını, etrafımızdaki dünyayı algılamamızı ve kaslarımızı kontrol etmemizi sağlayarak etkileşimimizi mümkün kılar.