Nefis mertebeleri, İslam mistisizmi ya da tasavvufta, insanın manevi olgunlaşma sürecini tanımlayan bir konsepttir. Bu mertebeler, insanın içsel yolculuğunda karşılaştığı değişik nefis aşamalarını ifade eder ve genellikle bir müridin ya da dervişin mistik yolda ilerlemesiyle ilgilidir. İslam tasavvuf geleneğinde nefis mertebeleri genellikle yedi aşamada ele alınır:
- Nefis-i Emmare (Emmâre Nefis): Bu nefis aşaması, kötülüğe eğilimli, hırslı ve nefsani arzuların hâkim olduğu aşamadır. Kuran’da da “Doğrusu nefis kötülüğü emreder” (Yusuf, 12:53) şeklinde belirtilir.
- Nefis-i Levvame (Levvâme Nefis): Bu aşama, kötülüklerden pişmanlık duyan ve kendini kınayan nefistir. Ancak bu kınama, kalıcı bir değişime neden olmayabilir.
- Nefis-i Mulhime (Mulhime Nefis): Bu aşamada nefis, hem iyiliğe hem de kötülüğe eğilimli olabilir. İmanla beraber bazı manevi ilhamlar almaya başlar.
- Nefis-i Mutmainne (Mutmainne Nefis): Bu nefis aşamasında kişi, manevi huzura erişir ve Rabbine tam bir teslimiyet içindedir. “Ey huzur bulmuş nefis! Rabbine dön, razı olmuş olarak ve rızık olunan olarak” (Fecr, 89:27-28) ayetleriyle anlatılır.
- Nefis-i Radiyye (Radiyye Nefis): Bu aşamada nefis, Allah’ın rızasını kazanmayı başarmış ve bu rızayla razı olmuştur. Allah’ın iradesine tam bir boyun eğme hali içindedir.
- Nefis-i Mardiyye (Mardiyye Nefis): Allah’ın nefse razı olduğu aşamadır. Bu aşamada nefis, tam anlamıyla arındırılmış ve Allah’ın rızasına ulaşmıştır.
- Nefis-i Safiyye (Safiyye Nefis): Bu, tam anlamıyla saf ve arınmış nefistir. Nefsin tüm kusur ve hatalarından temizlenerek saf bir hale gelmesini ifade eder.
Bu mertebeler, tasavvufi bir yolculukta kademeli bir arınma ve olgunlaşma sürecini temsil eder. Her bir aşama, manevi bir gelişimi ve nefsin daha yüksek bir bilince ulaşmasını ifade eder. Ancak, bu mertebelerin tanımı ve sayısı, farklı tasavvufi geleneğe ve öğretilere göre değişkenlik gösterebilir.
