Kanuni Esasi, Osmanlı İmparatorluğu’nda 1876 yılında kabul edilen ilk anayasadır. Bu anayasa, Osmanlı Devleti’nin temel yönetim şekli ve vatandaşların haklarını düzenleyen ilk resmi belgedir. Kanuni Esasi’nin bazı önemli maddeleri şunlardır:
- Devletin Temel İlkeleri: Devlet, padişahın yönetimi altında, halkın iradesini yansıtan bir yönetim biçimidir. Padişah, yasaların üstünlüğünü korumakla yükümlüdür.
- Temel Haklar: Bireylerin temel hakları arasında yaşam, özgürlük, mülkiyet, düşünce ve din özgürlüğü gibi haklar yer alır.
- Meclis-i Mebusan: Yasama yetkisi, Padişah ve Meclis-i Mebusan’a aittir. Meclis, halk tarafından seçilen temsilcilerden oluşur.
- Padişahın Yetkileri: Padişah, yasaları onaylama, orduyu yönetme ve hükümeti atama gibi yetkilere sahiptir.
- Yargı Bağımsızlığı: Yargı, bağımsızdır ve yasalar karşısında eşitlik ilkesine dayanır.
- Seçim Hakları: Seçimler, belirli bir eğitim ve mülkiyet düzeyine sahip olan vatandaşlar için geçerlidir.
- Din ve Vicdan Özgürlüğü: Herkesin din ve vicdan özgürlüğü vardır; devlet din ve mezheplerin eşitliğini sağlamakla yükümlüdür.
- Sorumluluk ve Denetim: Hükümet, Meclis tarafından denetlenir ve hesap vermekle yükümlüdür.
Kanuni Esasi, Osmanlı İmparatorluğu’nun modernleşme çabalarının bir parçası olarak önemli bir belge olmuştur. Anayasanın birden fazla kez değişikliğe uğradığını ve uygulanma biçiminin çeşitli dönemlerde farklılık gösterdiğini de belirtmek gerekir.