Anatomide “yarı oynar eklem” (yani yarı hareketli eklem), iki kemik arasında sınırlı hareket izin veren bir eklem tipini ifade eder. Bu tür eklemlerde, kıkırdak bir disk ya da menisküs ile kemikler arasında bulunur ve bu, eklemde sınırlı hareketin olmasını sağlar. Bu eklemler, genellikle dar bir hareket aralığına ihtiyaç duyulan ve aynı zamanda belirli bir mukavemet ve stabiliteye de ihtiyaç duyulan yerlerde bulunurlar.
Yarı oynar eklemlerin örnekleri şunlardır:
- Vertebral diskler: Omurga boyunca, her iki omur arasında bulunan fibrokartilaj diskler sayesinde hafif bir hareket mümkündür. Bu diskler, omurlar arasında dar bir hareket aralığına izin verirken, omurganın esnekliğini sağlar ve aynı zamanda darbeleri emer.
- Semptifiz pubis: Pelvisin iki yarısını birleştiren ve pubik kemikler arasında yer alan bu eklem, özellikle doğum sırasında önemlidir. Hamilelik sırasında bu bölge daha esnek hale gelir, böylece bebek doğum kanalından geçebilir.
- Diz eklemi içindeki menisküsler: Dizdeki menisküsler, uyluk kemiği ile kaval kemiği arasında hareketi kolaylaştırırken aynı zamanda eklemi korur ve stabilizasyon sağlar.
Bu eklemler, tam oynar (diartrotik) eklemler gibi tam hareket serbestliği sağlamaz, ancak kemikler arasında sınırlı harekete izin verirken aynı zamanda mukavemet ve stabilite sağlarlar.
Dirsek kemiği yarı oynar mı?
Hayır, dirsek kemiği yarı oynar değildir. Dirsek, üç kemikten oluşur: humerus (kol kemiği), radius (ön kolun dıştaki kemiği) ve ulna (ön kolun içtaki kemiği). Dirsek eklemi, bu kemiklerin birleşim yeridir ve birkaç alt eklemi içerir:
- Humeroulnar eklem: Ulna’nın (ölçek) trochlear çentik ile humerus’un trochlea’sı arasında oluşur. Bu eklem bir menteşe eklemidir ve sadece fleksiyon ve ekstansiyon hareketlerine izin verir.
- Humeroradial eklem: Radius’un başı ile humerus’un kapitulum’u arasında oluşur. Bu eklem de bir menteşe eklemidir.
- Proksimal radioulnar eklem: Radius’un başı ile ulna’nın radial çentiği arasında oluşur. Bu, dönel bir eklem tipidir ve radius’un ulna etrafında dönmesine izin verir (pronasyon ve supinasyon).
Dirsek, fleksiyon, ekstansiyon, pronasyon ve supinasyon hareketlerine izin verir. Bu hareketler, dirseğin bir diartrotik (tam oynar) eklem olmasından kaynaklanır, yarı oynar değil.
Alt çene kemiği yarı oynar mı?
Hayır, alt çene kemiği (mandibula) yarı oynar değildir. Alt çene kemiğinin kafa ile bağlantısı temporomandibular eklem (TMJ) olarak adlandırılır. TMJ, karmaşık bir eklem yapısına sahip olup, hem menteşe hareketine (ağzın açılıp kapanması) hem de kaydırma hareketine (çenenin ileri ve yana doğru hareketi) izin verir.
TMJ’nin bu çift hareketi, mandibulanın birincil hareketleri olan ağzın açılması, kapanması, çiğneme ve öğütme fonksiyonlarını gerçekleştirebilmesi için esastır. Bu nedenle, temporomandibular eklem tam oynar (diartrotik) bir eklem olarak kabul edilir, yarı oynar değil.