En büyük hortum, genellikle genişliği ve yıkıcılığı açısından değerlendirilir. Tarihteki en geniş hortum, 31 Mayıs 2013’te El Reno, Oklahoma’da gerçekleşti. Bu hortumun genişliği yaklaşık 4,2 kilometreydi (2,6 mil), bu da onu kaydedilmiş en geniş hortum yapmaktadır.
Ancak yıkıcılık ve ölü sayısı açısından bakıldığında, 26 Nisan 1989’da Bangladesh’de meydana gelen hortum, 1300’den fazla kişinin ölümüne neden olarak tarihteki en ölümcül hortum olarak bilinir.
Bu iki ölçüt, hortumların ne kadar büyük veya yıkıcı olduğunu değerlendirmek için kullanılan bazı kriterlerdir. Ancak hortumlar, oluştuğu yer, süresi, hızı ve diğer faktörlere göre de değerlendirilebilir.
Hortumlar en çok nerede ortaya çıkar?
Hortumlar dünya genelinde birçok yerde meydana gelebilir, ancak en sık ve en güçlü hortumların görüldüğü bölge Amerika Birleşik Devletleri’nin merkezi olan “Tornado Alley” olarak adlandırılan bölgedir. Tornado Alley, özellikle Texas, Oklahoma, Kansas, Nebraska ve Güney Dakota’yı içeren bir alanı kapsar.
Bu bölgedeki geniş açık alanlar ve Kuzey Amerika’nın coğrafi yapısı, soğuk kutupsal havanın sıcak ve nemli Meksika Körfezi havasıyla karışmasına neden olur. Bu karışım, güçlü ve yıkıcı hortumların oluşumuna elverişli şiddetli fırtınaların oluşmasına sebep olabilir.
Ancak hortumlar sadece Tornado Alley’de değil, ABD’nin birçok bölgesinde ve dünyanın diğer bölgelerinde de, özellikle Bangladeş, Hindistan, Arjantin ve Güney Afrika gibi ülkelerde ortaya çıkar.
Sonuç olarak, hortumlar özellikle ABD’nin merkez bölgelerinde sıkça görülen doğal afetlerdendir, ancak dünya genelinde birçok farklı yerde de meydana gelebilirler.
Türkiye’de hortum en fazla nerede görülür?
Türkiye’de hortumlar özellikle kıyı bölgelerinde meydana gelmektedir. Akdeniz ve Ege kıyıları, Türkiye’de hortum olaylarının en sık yaşandığı bölgelerdir. Özellikle Antalya, Mersin ve Muğla gibi illerde kış aylarında hortum haberlerine daha sık rastlanabilir. Bu bölgelerde sıcak deniz suyu ve karadan gelen soğuk hava kütlelerinin karışmasıyla oluşan şiddetli yağışlı sistemler, hortum oluşumuna neden olabilmektedir.
Ancak bu, hortumların yalnızca bu bölgelerde meydana geldiği anlamına gelmez. Türkiye’nin diğer kıyı bölgelerinde de nadiren de olsa hortum olayları yaşanabilir. Türkiye iç bölgelerinde hortumların oluşumu ise oldukça nadirdir.
Kasırga mı daha güçlü yoksa hortum mu?
Kasırgalar ve hortumlar, farklı ölçeklerde ve farklı mekanizmalarla oluşan atmosferik olaylardır, bu nedenle “hangisinin daha güçlü olduğu” sorusuna doğrudan bir yanıt vermek zordur. Ancak genel özellikleriyle karşılaştırma yapabiliriz:
- Boyut: Kasırgalar çok daha büyük ölçekli sistemlerdir. Genellikle yüzlerce kilometre çapında olabilirler. Hortumlar ise çok daha küçük ölçeklidir; genellikle birkaç yüz metre ile birkaç kilometre arasında bir çapı vardır.
- Rüzgar Hızı: En şiddetli hortumlar, rüzgar hızı açısından kasırgalardan daha yüksek hızlara ulaşabilir. Örneğin, EF5 sınıfı bir hortumun rüzgar hızları 322 km/sa üzerinde olabilirken, en şiddetli kasırgaların (5. kategori) rüzgar hızları 252 km/sa ile 322 km/sa arasında değişir.
- Yıkıcılık: Kasırgaların etkilediği alan çok daha geniş olduğundan, toplam yıkım potansiyeli de daha büyüktür. Büyük bir kasırga, kıyı bölgelerinde şiddetli rüzgarlar, aşırı yağışlar ve yüksek dalga/taşkınlarla geniş alanlarda hasara neden olabilir. Hortumlar daha dar bir alanda şiddetli hasara neden olabilir, ancak genel olarak etkilediği toplam alan kasırgalardan daha küçüktür.
- Oluşum Mekanizması ve Süresi: Kasırgalar genellikle tropikal denizlerde sıcak su üzerinde oluşur ve günlerce, hatta haftalarca sürer. Hortumlar ise soğuk ve sıcak hava kütlelerinin karşılaşmasından kaynaklanan şiddetli fırtınaların içinde hızla oluşur ve genellikle birkaç dakika ile birkaç saat arasında sürer.
Sonuç olarak, hangi olayın “daha güçlü” olduğunu belirlemek için hangi kriterin kullanıldığına bağlıdır. Rüzgar hızı açısından, en şiddetli hortumlar en şiddetli kasırgalardan daha güçlüdür. Ancak geniş ölçekli yıkıcılık ve etkilenen alan açısından, kasırgalar çok daha büyük bir tehlike oluşturabilir.
