Birleşik yapılı cümleler, iki veya daha fazla cümleyi farklı bağlaçlar veya bağlaç türleriyle bir araya getirerek oluşturulan cümlelerdir. Bu cümlelerin amacı, farklı fikirleri, olayları veya durumları bir araya getirerek daha karmaşık bir anlam veya anlatım oluşturmaktır. İşte birkaç örnek:

1. Bağlaç “ve” kullanarak:
   • Ali kitap okur, Ayşe ise televizyon izler.
   • Hem denize gitmek istiyorum, hem de dağlara tırmanmak.
2. Bağlaç “veya” kullanarak:
   • Bugün sinemaya gitmek istiyorum veya bir restoranda yemek yemek.
   • Yaz tatilini ya deniz kenarında geçireceğim ya da dağlarda kamp yapacağım.
3. Bağlaç “fakat” kullanarak:
   • Hava çok sıcak, fakat yine de parka gitmek istiyorum.
   • Çalışmam gerekiyor, fakat arkadaşlarımla buluşmayı da ihmal etmek istemiyorum.
4. Bağlaç “çünkü” kullanarak:
   • Erken kalktım, çünkü randevum vardı.
   • Kitap okumak istiyorum, çünkü yeni bir hikaye başladı.
5. Bağlaç “eğer” kullanarak:
   • Eğer yağmur yağarsa, pikniği iptal etmeliyiz.
   • Eğer dersleri çalışırsan, sınavları geçersin.
6. Bağlaç “ancak” veya “ama” kullanarak:
   • Çok yorgunum, ama işe gitmem gerekiyor.
   • Sık sık egzersiz yaparım, ancak hala kilo alıyorum.
7. Bağlaç “ne…ne de” kullanarak:
   • Ne kitap okuyorum, ne de televizyon izliyorum.
   • Bu sorun ne kolaydır, ne de hızlıca çözülebilir.
8. Bağlaç “oysa” veya “halbuki” kullanarak:
   • Hava güneşliyken dışarı çıkmadım, oysa bu fırsatı kaçırmamalıydım.
   • Arabam tamirdeyken toplu taşıma kullanmak zorunda kaldım, halbuki arabamı kullanmayı tercih ederim.

Bu örnekler, birleşik yapılı cümlelerin çeşitli bağlaçlarla nasıl oluşturulabileceğini göstermektedir. Bu cümleler, daha zengin bir dil kullanımı sağlamak ve daha karmaşık düşünceleri ifade etmek için kullanışlıdır.

Basit ve birleşik cümleleri ayırt etmek için iki tür cümleyi tanımlamak önemlidir:

Basit Cümle: Basit bir cümle, bir özne (subject) ve bir yükleme (predicate) sahip olan ve tek bir düşünceyi ifade eden cümledir. Basit cümleler tek bir fikri veya eylemi aktarır. İşte basit cümle örnekleri:

1. Ali kitap okur.
2. Ayşe yemek pişirir.
3. Hava güneşlidir.

Birleşik Cümle: Birleşik bir cümle, iki veya daha fazla basit cümleyi bağlaçlar veya bağlaç türleri kullanarak birleştirerek oluşturulan cümledir. Birleşik cümleler, birden fazla fikri veya eylemi ifade etmek için kullanılır. İşte birleşik cümle örnekleri:

1. Ali kitap okur, Ayşe ise televizyon izler. (İki basit cümle “ve” bağlacıyla birleştirilmiş.)
2. Hava güneşli, fakat rüzgarlı da olabilir. (İki basit cümle “fakat” bağlacıyla birleştirilmiş.)
3. Eğer yağmur yağarsa, pikniği iptal etmeliyiz. (Bir basit cümle ve bir şart cümlesi “eğer” bağlacıyla birleştirilmiş.)

Basit cümleleri birleşik cümlelerden ayırmak için, birleşik cümlelerde birden fazla özne ve yükleme sahip olduğunu ve bağlaçlar veya bağlaç türlerinin kullanıldığını gözlemleyebilirsiniz. Basit cümleler ise tek bir özne ve tek bir yükleme sahiptir ve genellikle daha temel ve doğrudan bir mesaj iletilmesi için kullanılır.

Yapıca birleşik cümleler, bağlaç olan “yapıca” veya “yapıncaya kadar” gibi ifadelerin kullanıldığı Türkçe’de özgün bir bağlaç türünü ifade eder. Bu bağlaç, iki farklı olayın sıralı olarak gerçekleştiğini veya bir olayın tamamlanması için diğer olayın gerçekleşmesi gerektiğini belirtmek için kullanılır. İşte yapıca birleşik cümle örnekleri:

1. Yemek yapınca, misafirleri davet edeceğim.
   • Bu cümlede, yemek yapma eylemi tamamlandığında, misafirleri davet etme eylemi gerçekleşecek.
2. Derslerimi bitirince, dışarı çıkacağım.
   • Derslerin tamamlanması, dışarı çıkma eyleminin gerçekleşmesi için bir şart olarak belirtiliyor.
3. Marketten alışveriş yapınca, eve döneceğim.
   • Alışveriş tamamlandığında, eve dönme eylemi gerçekleşecek.
4. Arabayı tamir edince, seyahate çıkabileceğiz.
   • Arabanın tamir edilmesi, seyahate çıkma eyleminin gerçekleşmesi için bir önkoşuldur.
5. Ödevimi bitirince, arkadaşlarımla buluşacağım.
   • Ödevin tamamlanması, arkadaşlarla buluşma eyleminin gerçekleşmesi için bir koşuldur.

Yapıca birleşik cümlelerde “yapıca” bağlacı veya benzer ifadeler, bir olayın diğer olaya neden olduğunu veya bir olayın tamamlanmasının ardından diğer olayın gerçekleşeceğini belirtmek için kullanılır. Bu cümleler, olayların sıralamasını veya ilişkisini vurgulamak için kullanışlıdır.