Bilgisayar organizasyonu veya bilgisayar mimarisi, bir bilgisayarın donanımının nasıl çalıştığını anlamak için kullanılan temel kavramları içerir. Bilgisayar organizasyonunda yer alan temel birimler şunlar olabilir:

1. Merkezi İşlem Birimi (CPU – Central Processing Unit): CPU, bilgisayarın beyni olarak düşünülür. İşlemci komutları alır, işler ve sonuçları üretir. Genellikle aritmetik işlemleri, mantıksal işlemleri ve kontrol işlemlerini gerçekleştirir.
2. Bellek (Memory): Bilgisayar organizasyonunun önemli bir parçasıdır. Bellek, verilerin ve programların geçici olarak depolandığı bir birimdir. İki ana türü vardır: RAM (Rastgele Erişimli Bellek) ve ROM (Salt Okunur Bellek).
3. Giriş/Çıkış Birimleri (Input/Output Units): Giriş birimleri, bilgisayara veri girmek için kullanılır (örneğin klavye, fare, mikrofon). Çıkış birimleri, bilgisayarın sonuçlarını görüntülemek veya başka bir cihaza iletmek için kullanılır (örneğin ekran, yazıcı).
4. Veri Yolu (Data Bus): Veri yolu, bilgisayar içinde verilerin taşındığı yoldur. İşlemci, bellek ve giriş/çıkış birimleri arasında veri iletişimi sağlar.
5. Adres Yolu (Address Bus): Adres yolu, bilgisayarın belleğindeki veya diğer cihazlardaki belirli hücreleri işaretlemek için kullanılır. Bu, verilere erişim için gerekli olan hücreleri belirlemek için kullanılır.
6. Kontrol Birimi (Control Unit): Kontrol birimi, CPU içindeki komutların yönetimini sağlar. Komutların alınması, yürütülmesi ve sıralanması gibi işlevleri gerçekleştirir.
7. Kaynak Birimler (Resource Units): Bu birimler, CPU’nun işlem yaparken ihtiyaç duyduğu kaynakları (örneğin saat sinyali) sağlar. Saat kaynağı, CPU’nun tüm bileşenlerinin senkronize bir şekilde çalışmasını sağlar.
8. Aritmetik ve Mantıksal Birim (ALU – Arithmetic Logic Unit): ALU, CPU içinde aritmetik işlemleri (toplama, çıkarma, çarpma, bölme) ve mantıksal işlemleri (ve, veya, değil gibi) gerçekleştirir.
9. Birinci ve İkinci Seviye Önbellek (L1 ve L2 Cache): Önbellek, CPU’nun daha hızlı erişebildiği, daha küçük ve daha hızlı bellek birimleridir. Verilere daha hızlı erişim sağlar ve işlemciyi yavaş bellek erişimlerinden korur.
10. Kontrol Birimleri (Control Units): Bu birimler, bilgisayarın farklı bileşenlerini ve cihazlarını yönetmek için kullanılır. Örneğin, sabit disk sürücüsü kontrol birimi, veri okuma ve yazma işlemlerini yönetir.

Bu temel birimler, bilgisayar organizasyonunun ana bileşenlerini temsil eder. Bilgisayar organizasyonu, bu bileşenlerin nasıl bir araya geldiğini ve işbirliği yaptığını anlayarak bilgisayarların nasıl çalıştığını anlamamıza yardımcı olur.

Bilgisayar organizasyonu içinde yer almayan temel birimler olarak şunları düşünebiliriz:

1. Çevre Birimleri (Peripheral Devices): Bilgisayar organizasyonu, çevresel cihazları (örneğin yazıcılar, tarayıcılar, hoparlörler, kameralar) içermez. Bu cihazlar, bilgisayarla iletişim kurabilirler, ancak bilgisayar organizasyonunun temel bileşenleri değillerdir.
2. Yazılım (Software): Bilgisayar organizasyonu, yazılım kodlarını veya uygulamaları içermez. Yazılım, bilgisayar organizasyonunun donanım bileşenleri üzerinde çalışır ve işlemleri yönlendirir.
3. Veri (Data): Veri, bilgisayar organizasyonunun bir parçası değildir. Veri, bilgisayarlar tarafından işlenen ve depolanan bilgilerdir, ancak organizasyonun kendisi değildir.
4. İnternet veya Ağ Altyapısı (Internet or Networking Infrastructure): Bilgisayar organizasyonu, bilgisayarların birbirleriyle veya internetle nasıl iletişim kurduğuyla ilgilenmez. Bu, ayrı bir alan olan ağ yönetimi veya internet altyapısının bir parçasıdır.
5. Elektrik Güç Kaynakları (Power Supplies): Bilgisayar organizasyonu, bilgisayarın enerji kaynağı olan güç kaynaklarını içermez. Bu, bilgisayarın çalışabilmesi için gereklidir, ancak organizasyonun bir parçası değildir.

Bilgisayar organizasyonu, bilgisayarın temel donanım bileşenlerini ve bu bileşenlerin nasıl çalıştığını inceleyen bir alandır. Yukarıda sıralananlar, organizasyonunun dışındaki unsurlardır, ancak bilgisayarların işlevselliğini etkilerler.