Evet, bazalt tortul kayaç değildir; magmatik (volkanik) bir kayaçtır. Yer kabuğunun altında bulunan magmanın soğuyup katılaşmasıyla oluşur. Dünya’nın okyanus tabanlarında ve volkan bölgelerinde yaygın olarak bulunan bazalt, magmanın yüzeye ulaşıp hızla soğuması sonucu oluşan ince taneli bir kayaçtır.

Tortul kayaçlar, diğer kayaç türlerinin aşınması ve erozyonu sonucu oluşan kırıntıların, organik materyallerin birikmesi ve zamanla sertleşmesiyle meydana gelir. Bunlar genellikle su altında veya yakınında, katmanlar halinde birikir ve sıkıştırılır. İşte bazı yaygın tortul kayaç türleri:

1. Konglomera: Yuvarlak çakıl taşlarından oluşan ve sementle bir arada tutulan kaba taneli bir kayaçtır.
2. Breşa: Köşeli çakıl taşlarının sementle bir arada tutulduğu kaba taneli bir kayaçtır.
3. Kumtaşı: Kum tanelerinin zamanla sıkıştırılması ve sementasyonu ile oluşan orta taneli bir kayaçtır.
4. Silttaşı: Silt boyutundaki tanelerin sıkıştırılmasıyla oluşan ince taneli bir kayaçtır.
5. Kiltaşı: Kil parçacıklarının sıkışmasıyla meydana gelen çok ince taneli bir kayaçtır.
6. Marn: Kil ve kireçtaşı karışımından oluşan bir kayaçtır.
7. Kireçtaşı: Çoğunlukla kalsiyum karbonattan (CaCO₃) oluşur ve deniz canlılarının kabuklarından ve iskeletlerinden meydana gelir.
8. Dolomit: Kireçtaşı gibi, ancak magnezyum içeriğiyle ayrılır.
9. Çört: Silisçe zengin organik materyalin sementasyonuyla oluşur ve çoğu zaman sert ve keskin kenarlıdır.
10. Şeyl: Kil ve silt parçacıklarının yüksek basınç altında sıkışmasıyla oluşan, katmanlı yapısıyla tanınan bir kayaçtır.
11. Traverten: Sıcak su kaynaklarında bulunan ve suyun buharlaşmasıyla çökelerek oluşan bir kireçtaşı türüdür.
12. Jips: Suda çözünmüş kalsiyum sülfatın (CaSO₄·2H₂O) buharlaşmasıyla oluşan bir mineralden meydana gelir.

Bu kayaçlar genellikle fosiller içerir ve Dünya’nın geçmişi hakkında bilgi sağlayan önemli kayıtlardır. Çeşitli tortul yapılar ve özellikler, bu kayaçların nasıl ve nerede oluştuğuna dair ipuçları sunar.

Magmatik kayaçlar, magma veya lavın yüzeye çıkması ve soğuyarak katılaşmasıyla oluşur. Bu süreçte oluşan kayaçların dokusu ve bileşimi, soğuma hızına ve magmanın kimyasal bileşimine bağlı olarak değişkenlik gösterir. Magmatik kayaçlar iki ana grupta incelenir: İçsel (plütonik) ve dışsal (volkanik).

İçsel (Plütonik) Magmatik Kayaçlar

Bu tür kayaçlar, yer kabuğunun derinliklerinde yavaş yavaş soğuyan ve katılaşan magmadan oluşur. Yavaş soğuma büyük kristallerin oluşmasına olanak tanır. İçsel magmatik kayaçlar arasında:

1. Granit: Felsik minerallerden zengindir ve genellikle açık renklidir. Kuvars, feldispat ve mika içerir.
2. Diyorit: Orta derecede silis içerir ve granitten daha koyu renklidir.
3. Gabro: Mafik minerallerden zengindir ve genellikle koyu renklidir. Piroksen ve plajiyoklaz feldispat içerir.
4. Anortozit: Çoğunlukla plajiyoklaz feldispat içeren ve Ay’ın kabuğunu oluşturan bir kayaçtır.
5. Norit: Piroksen ve plajiyoklazdan oluşan ve genellikle gabroya benzer bir kayaç türüdür.

Dışsal (Volkanik) Magmatik Kayaçlar

Dışsal magmatik kayaçlar, yüzeye ulaşan ve hızlı bir şekilde soğuyarak katılaşan lavdan oluşur. Hızlı soğuma, küçük kristallerin veya hiç kristal oluşmamasının karakteristik özelliğidir. Dışsal magmatik kayaçlar arasında:

1. Bazalt: En yaygın dışsal magmatik kayaçtır ve genellikle okyanus tabanında bulunur.
2. Andezit: Orta derecede silis içerir ve genellikle ada yaylarında ve aktif kıtasal kenarlarda bulunur.
3. Riyolit: Yüksek silis içeriğine sahiptir ve genellikle açık renklidir.
4. Tüf: Volkanik külün birikmesi ve sertleşmesiyle oluşan bir kayaçtır.
5. Obsidiyen: Çok hızlı soğuyan lavın oluşturduğu camımsı bir yapıya sahip volkanik bir kayaçtır.

Her iki grup magmatik kayaç da genellikle mineral içeriğine göre farklılaşır ve bu da onları sınıflandırmak için kullanılan ana faktörlerden biridir. Bu kayaçlar aynı zamanda yer kabuğunun ve mantonun evrimini anlamada önemli bilgiler sunar.