Türkçe’de basit kelimeler ek almazlar. Basit kelimeler, kendileri başlı başına bir anlam taşıyan ve genellikle daha karmaşık kelimelerin kökleri veya temel yapı taşları olan kelimelerdir. Örnek olarak “ev,” “kedi,” “kitap,” “yemek” gibi kelimeler basit kelimelerdir ve bunlar üzerine ek eklenmez. Ancak bu kelimeler daha karmaşık kelimeler oluşturmak için ek alabilirler. Örneğin, “evim,” “kediler,” “kitapçı,” “yemekler” gibi kelimelerde ekler kullanılmıştır. Ekler, kelimenin anlamını veya kullanımını değiştirebilir veya zenginleştirebilir.

Bir kelimenin basit olduğunu anlamak için aşağıdaki özelliklere bakabilirsiniz:

1. Anlamı Tek Başına Anlaşılır: Basit kelimeler, tek başlarına anlamlıdır. Yani bu kelimelerin sözlük anlamları vardır ve diğer kelimelere ihtiyaç duymadan anlaşılabilirler. Örneğin, “masa,” “kalem,” “gözlük” gibi kelimeler basit kelimelerdir.
2. Kök Hali: Basit kelimeler genellikle kelime kökü veya kök hali olarak da adlandırılan en temel halleriyle kullanılırlar. Örneğin, “ev” kelimesi kök haliyken “evim” veya “evler” gibi daha karmaşık kelimeler ekler eklenerek oluşturulmuştur.
3. Türememiş: Basit kelimeler, başka kelimelerden türetilmemişlerdir. Yani diğer kelimelerin birleşimi veya dönüşümü sonucu oluşmamışlardır. Örneğin, “çalışmak” kelimesi “çalışma” veya “çalıştırma” gibi kelimelerin türetilmiş halleridir, ancak “iş” kelimesi basit bir kelimedir.
4. Ekleme İhtiyacı Yok: Basit kelimeler üzerine ek eklenmesine gerek duymazlar. Örneğin, “ağaç” kelimesine ek eklemeye gerek yokken, “ağaçlar” kelimesinde “-lar” eki eklenmiştir.
5. Temel İfadeleri: Günlük yaşamda sıkça kullanılan, temel kavramları ifade eden kelimeler genellikle basit kelimelerdir.

Ancak unutmayın ki bazı kelimeler birden fazla anlam taşıyabilir ve bağlamına bağlı olarak daha karmaşık anlamlar kazanabilirler. Dolayısıyla, bir kelimenin basit olup olmadığını anlamak için o kelimenin kullanıldığı cümleyi ve bağlamı da dikkate almak önemlidir.

“Basit eki,” Türkçe dilbilgisinde kelimenin sonuna eklenerek kelimenin anlamını veya kullanımını değiştiren bir ek türünü ifade eder. Türkçe’de çok sayıda basit ek bulunur ve bu ekler kelimelere eklenerek yeni kelimelerin türetilmesine yardımcı olur. Basit ekler, kelimenin cinsiyetini, sayısını, zamanını, kişisini, durumunu veya başka dilbilgisi özelliklerini belirleyebilir.

Örnekler:

1. “-lar/-ler” ekleri: Bu ek, kelimenin çoğul formunu oluşturur. Örneğin, “kitap” kelimesine “-lar” eklenerek “kitaplar” yani “kitapların çoğulu” elde edilir.
2. “-de/-da” ekleri: Bu ek, kelimenin bulunma yeri veya yöntemini belirtir. Örneğin, “ev” kelimesine “-de” eklenerek “evde” yani “evde, evin içinde” anlamı elde edilir.
3. “-e/-a” ekleri: Bu ek, kelimenin yöneltilen yere veya duruma göre çekimlenmesini sağlar. Örneğin, “elma” kelimesine “-e” eklenerek “elmaya” yani “elmayı almaya, elma için” anlamı elde edilir.
4. “-im/-ım” ekleri: Bu ek, kelimenin sahibini veya şahsını belirtir. Örneğin, “kitap” kelimesine “-im” eklenerek “kitabım” yani “benim kitabım” anlamı elde edilir.

Bu örnekler basit eklerin çeşitlerinden sadece birkaçını temsil etmektedir. Türkçe’de birçok farklı basit ek bulunur ve bu ekler kelimelere eklenerek kelimenin anlamını zenginleştirmek veya belirli dilbilgisi kurallarına uymak için kullanılır.

Türkçe’de “basit fiil” olarak adlandırılan fiiller, kendileri başlı başına bir anlam taşıyan ve diğer kelimelere ihtiyaç duymadan anlamlı olan fiillerdir. Basit fiiller, çekimlenmeye veya ek almaya ihtiyaç duymadan kullanılırlar. Bu nedenle, basit fiiller ek almazlar. Örnek olarak, “gitmek,” “gelmek,” “yemek,” “koşmak” gibi fiiller basit fiillere örnek olarak verilebilir. Bu fiiller, kök haliyle kullanıldığında bile anlam taşırlar ve ek eklenmesine gerek duymazlar. Ancak, bu fiillerin zaman, kişi, çoğul veya olumsuz gibi farklı zamanlarda veya durumlarda kullanılmasıyla anlamları değişebilir. Örneğin:

• “Gelirim” (ben gelirim)
• “Gelmedik” (gelmedik)
• “Gidiyorlar” (onlar gidiyorlar)

Bu örneklerde görüldüğü gibi, basit fiiller kök hali dışında da kullanılabilir ve bu kullanımlarla anlamları değişebilir. Ancak ekler bu fiillere eklenmeden önce de anlam taşırlar.