Araştırma tasarımı, bir araştırma çalışmasının nasıl planlandığını ve yürütüldüğünü tanımlayan bir plan veya stratejidir. Araştırma tasarımı, araştırma sorularını yanıtlamak, hipotezleri test etmek veya belirli bir konuyu anlamak gibi hedeflere ulaşmak için kullanılan sistematik bir yaklaşımı ifade eder. İyi bir araştırma tasarımı, elde edilen verilerin güvenilir, geçerli ve anlamlı olmasını sağlamak için önemlidir.
Araştırma tasarımı genellikle aşağıdaki temel unsurları içerir:
- Araştırma Soruları veya Hipotezler: Çalışmanın amacını belirleyen ve araştırmanın odak noktasını tanımlayan temel sorular veya hipotezler oluşturulmalıdır.
- Araştırma Türü: Temel olarak, bir araştırma tasarımı gözlem, deneysel, betimsel, kesitsel veya uzunlamasına gibi çeşitli türlerden birini içerebilir. Bu, araştırmanın doğasına ve amaçlarına bağlı olarak belirlenir.
- Veri Toplama Yöntemleri: Araştırmacılar, verileri toplamak için kullanacakları yöntemleri belirlemelidir. Bu yöntemler, anketler, mülakatlar, deneysel çalışmalar, gözlemler veya literatür taraması gibi çeşitli olabilir.
- Örneklem Seçimi: Çalışmada kullanılacak örneklemi seçmek, genellikle popülasyonun temsil edilmesini sağlamak adına önemlidir. Rastgele örnekleme, stratifiye örnekleme veya kolaylık örnekleme gibi yöntemler kullanılabilir.
- Veri Analizi Planı: Toplanan verilerin nasıl analiz edileceği belirlenmelidir. İstatistiksel analizler, içerik analizi veya diğer analitik yöntemler kullanılabilir.
- Zaman Çizelgesi: Araştırmanın hangi aşamalarının ne zaman tamamlanacağını belirleyen bir zaman çizelgesi oluşturulmalıdır.
- Etik ve Güvenilirlik: Araştırma sürecinde etik kurallara uygunluğu sağlamak ve verilerin güvenilirliğini artırmak önemlidir.
Araştırma tasarımı, bir araştırma projesinin başarılı bir şekilde planlanması, yürütülmesi ve sonuçlandırılması için temel bir çerçeve sağlar. İyi bir tasarım, araştırmacının sorulara sağlıklı yanıtlar bulmasına ve elde edilen verilerin bilimsel bir temele dayanmasına yardımcı olur.
Temel araştırma tasarımları nelerdir?
Temel araştırma tasarımları, araştırmacıların belirli bir sorunu anlamak, bir teoriyi test etmek veya bir fenomeni açıklamak için kullandıkları temel plan ve stratejileri ifade eder. İşte temel araştırma tasarımlarının bazı örnekleri:
- Deneysel Araştırma Tasarımı:
- Tanım: Deneysel tasarım, bir neden-sonuç ilişkisini anlamak veya bir değişkenin diğerine etkisini ölçmek için kontrollü bir ortamda deney yapmayı içerir.
- Örnek: Bir ilacın etkinliğini test etmek için bir grup hastaya ilacı, diğer gruba ise plaseboyu vermek.
- Kesitsel Araştırma Tasarımı:
- Tanım: Kesitsel tasarım, bir anda belirli bir zamanda gerçekleşen olayları veya durumları inceleyen bir araştırma tipidir.
- Örnek: Belirli bir dönemde öğrencilerin akademik başarılarını değerlendirmek için yapılan bir ankette elde edilen veriler.
- Longitudinal (Uzunlamasına) Araştırma Tasarımı:
- Tanım: Uzunlamasına tasarım, bir fenomenin zaman içindeki değişimini izlemeyi amaçlar ve genellikle belirli bir grup üzerinde tekrarlanan ölçümler içerir.
- Örnek: Bir grup çocuğun sosyal gelişimini doğumdan yetişkinliğe kadar izlemek için yapılan uzun vadeli bir çalışma.
- Betimsel (Tanımlayıcı) Araştırma Tasarımı:
- Tanım: Betimsel tasarım, bir konuyu detaylı bir şekilde anlamak, bir durumu tanımlamak veya bir fenomeni tarif etmek için kullanılır.
- Örnek: Bir topluluğun yaşam tarzını, kültürünü ve alışkanlıklarını anlamak için yapılan bir alan çalışması.
- Karşılaştırmalı Araştırma Tasarımı:
- Tanım: Karşılaştırmalı tasarım, farklı gruplar veya durumlar arasındaki benzerlikleri veya farklılıkları incelemeyi amaçlar.
- Örnek: Farklı ülkelerdeki eğitim sistemlerini karşılaştırmak amacıyla yapılan bir araştırma.
- Teorik Araştırma Tasarımı:
- Tanım: Teorik tasarım, mevcut teorileri test etmek, genişletmek veya geliştirmek amacıyla yapılan araştırmalardır.
- Örnek: Bir teorinin belirli bir durumu açıklama yeteneğini test etmek için yapılan bir deneysel çalışma.
Bu tasarımlar genellikle belirli araştırma sorularına veya amaçlara daha uygun olan yöntem ve stratejilerle birleştirilebilir. Araştırmacılar, projelerinin hedeflerine en uygun tasarımı seçerler ve bu tasarıma uygun yöntem ve veri analiz tekniklerini kullanırlar.
Araştırma modelleri nelerdir?
Araştırma modelleri, bir araştırma çalışmasının genel planını ve yaklaşımını ifade eden geniş kapsamlı çerçeveleri ifade eder. Araştırma modelleri, belirli bir konu, sorun veya fenomeni anlamak, açıklamak veya çözmek amacıyla kullanılan genel stratejileri tanımlar. İşte bazı yaygın araştırma modelleri:
- Dedüktif Model:
- Tanım: Bu modelde, genel bir teoriden özel durumlar veya gözlemler türetilir. Yani, genel ilkelere dayanarak spesifik örnekler ve sonuçlar çıkarılır.
- İndüktif Model:
- Tanım: İndüktif modelde, spesifik durumlardan veya gözlemlerden genel ilkelere ulaşılır. Bu modelde, belirli durumlar veya örnekler gözlemlenir ve bu gözlemlerden genel bir kural veya teori çıkarılır.
- Duran Model (Standart Model):
- Tanım: Bu model, bir konuyu açıklamak veya anlamak için genellikle kullanılan geleneksel ve kabul görmüş bir yaklaşımı temsil eder. Standart model, belirli bir konuda uzun süreli bir birikimin ve genel olarak kabul görmüş bilgilerin temel alındığı bir yaklaşım sunar.
- Gelişimsel Model:
- Tanım: Gelişimsel model, bir konunun veya olayın zaman içindeki evrimini inceleyen bir araştırma yaklaşımını temsil eder. Bu model genellikle uzun vadeli değişimleri ve süreçleri anlamak için kullanılır.
- Eksploratuvar (Keşif) Model:
- Tanım: Eksploratuvar model, daha önce az bilgi bulunan bir konuyu keşfetmek veya anlamak amacıyla yapılan araştırmaları ifade eder. Bu tür araştırmalar, yeni fikirleri veya hipotezleri ortaya çıkarmak için kullanılır.
- Açıklayıcı Model:
- Tanım: Açıklayıcı model, bir olayı veya durumu daha iyi anlamak ve açıklamak için yapılan araştırmaları temsil eder. Bu model, genellikle neden-sonuç ilişkilerini ortaya koymayı amaçlar.
- Karma (Mixed-Methods) Model:
- Tanım: Karma model, hem nicel (sayısal) hem de nitel (kalitatif) araştırma yöntemlerini birleştiren bir yaklaşımı ifade eder. Bu model, bir konuyu kapsamlı bir şekilde incelemek için farklı veri toplama ve analiz stratejilerini birleştirir.
Her araştırma modeli, belirli bir amaca hizmet eder ve araştırmacının sorularına veya problemlerine uygun olanı seçmesi gerekebilir. Araştırma modelleri genellikle araştırmanın temel stratejisini belirleme ve hangi yöntem ve tekniklerin kullanılacağını seçme sürecine rehberlik eder.
