Akciğerlerde gaz değişimini sağlayan yapıların adı “alveoller”dir. Alveoller, akciğerlerin iç yüzeyinde bulunan küçük hava kesecikleridir. Bu kesecikler, oksijenin akciğerlere girmesine ve karbondioksitin akciğerlerden çıkmasına yardımcı olur. Akciğerlerdeki alveoller, ince duvarları sayesinde kan ile hava arasındaki gaz alışverişini kolaylaştırır. Oksijen alveollerden kana geçerken, karbondioksit kanın alveollere doğru taşınır ve akciğerlerden dışarı atılır. Bu gaz değişimi, vücudun ihtiyacına göre kanın oksijenlenmesini ve karbondioksitin atılmasını sağlar.

Solunum gazları, oksijen (O2) ve karbondioksit (CO2) genellikle kan ile taşınır. Kan, bu gazları vücut boyunca taşımak ve hücrelere ulaştırmak için özel olarak tasarlanmış bir taşıyıcı sistemdir.

1. Oksijen (O2) Taşınması: Akciğerlerdeki alveollerden solunan oksijen, akciğerlerdeki kılcal damarlar aracılığıyla kana geçer. Oksijen, kandaki hemoglobin adı verilen protein molekülleriyle bağlanarak taşınır. Hemoglobin, oksijeni taşıyan ve hücrelere ulaştıran ana taşıyıcıdır. Oksijen, bu şekilde taşınarak vücuttaki hücrelere ulaşır ve metabolizmada enerji üretiminde kullanılır.
2. Karbondioksit (CO2) Taşınması: Hücrelerde metabolik süreçler sırasında üretilen karbondioksit, kılcal damarlar yoluyla kana verilir. Karbondioksit de hemoglobin ile bağlanabilir, ancak çoğunlukla suyla karışarak bikarbonat (HCO3-) iyonuna dönüşür. Bikarbonat, kanın içinde suda çözünmüş bir şekilde taşınır. Karbondioksit, kılcal damarlar aracılığıyla akciğerlere taşınır, burada akciğerlerden dışarı atılır ve solunum yoluyla vücuttan uzaklaştırılır.

Bu şekilde, kan hem oksijenin hem de karbondioksitin vücut boyunca taşınmasını sağlayarak solunum gazlarının hücrelere ulaşmasını ve vücuttan atılmasını düzenler.

Solunum gazlarının taşınmasında etkili olan temel elementler oksijen (O2) ve karbon (C) ile oksijenin taşınmasında özellikle rol oynayan demir (Fe)’dir.

1. Oksijen (O2): Oksijen, vücutta hücrelerin metabolizmasında enerji üretimi için kullanılır. Solunum yoluyla alındığında, akciğerlerde oksijen alveollerden kan dolaşımına geçer ve bu oksijen kan içinde hemoglobin adı verilen demir içeren bir proteinle taşınır. Hemoglobin, oksijeni akciğerlerden dokulara taşırken etkili bir şekilde taşıyıcıdır.
2. Karbon (C): Karbondioksit (CO2), hücre metabolizmasının bir yan ürünüdür. Karbondioksit, kan içinde bikarbonat (HCO3-) formunda da taşınabilir. Karbondioksit, kılcal damarlar aracılığıyla akciğerlere taşınır, burada solunum yoluyla vücuttan atılır.
3. Demir (Fe): Demir, özellikle oksijenin taşınmasında önemli bir rol oynar. Hemoglobin adlı proteinin yapısında bulunan demir atomları, oksijen moleküllerini bağlamak ve taşımak için gereklidir. Hemoglobin, kırmızı kan hücrelerinde bol miktarda bulunan bir protein olduğu için demir, oksijen taşınması için kritik bir elementtir.

Bu temel elementler, solunum gazlarının etkili bir şekilde taşınmasını ve vücutta hücrelere enerji sağlanmasını sağlar.

Alveoller, akciğerlerin iç yüzeyinde bulunan küçük hava kesecikleridir ve gaz değişiminin gerçekleştiği ana yapısal birimlerdir. Gaz değişimi, özellikle oksijen (O2) alınması ve karbondioksit (CO2) atılması sürecini içerir ve şu şekilde gerçekleşir:

1. Oksijen Alınması:
   • Solunum sırasında, oksijen içeren hava ağız ve burundan geçerek solunum yolunu takip eder ve akciğerlere ulaşır.
   • Akciğerlerin içindeki alveollerde, alveol duvarları ince ve yüzeyleri geniş olan bir yapıya sahiptir. Bu yapı, oksijenin ve karbondioksitin hızlı bir şekilde geçişine olanak tanır.
   • Oksijen, alveol duvarlarını geçerek alveol içindeki hava ile kan arasındaki ince kapiller damarlara difüzyon yoluyla geçer.
   • Kan içindeki kırmızı kan hücreleri, oksijeni hemoglobin adlı protein ile bağlar. Hemoglobin, oksijenin taşınmasını sağlayan bir moleküldür. Bu bağlama olayı, oksijenin kanda taşınmasını ve hücrelere ulaştırılmasını sağlar.
2. Karbondioksit Atılması:
   • Vücut hücreleri metabolizma sırasında karbondioksit üretirler.
   • Karbondioksit, kan ile alveoller arasında yer alan ince kapiller damarlardan kan içine geçer.
   • Alveoller içindeki hava ile kan arasında basınç farkı nedeniyle, karbondioksit alveollerden hava içine geçer ve solunum yoluyla dışarı atılır.

Bu şekilde alveoller, oksijenin kana girmesine ve karbondioksidin kandan çıkmasına izin verir. Bu gaz değişimi, vücudun ihtiyacına göre kanın oksijenlenmesini ve karbondioksitin atılmasını düzenler.