Çekimli fiil, bir öznenin durumunu, hareketini veya bir başkası üzerindeki etkisini gösteren fiillere verilen isimdir. Türkçe’de çekimli fiiller, öznenin kişi, sayı, zaman, kip ve ahenk durumuna göre çeşitli ekler alarak çekimlenir. İşte örnekler:
- Gitmek:
- Ben gidiyorum.
- Sen gidiyorsun.
- O/İş/Şirket gidiyor.
- Biz gidiyoruz.
- Siz gidiyorsunuz.
- Onlar gidiyorlar.
- Yazmak:
- Ben yazıyorum.
- Sen yazıyorsun.
- O/İş/Şirket yazıyor.
- Biz yazıyoruz.
- Siz yazıyorsunuz.
- Onlar yazıyorlar.
Bu örneklerde, “gitmek” ve “yazmak” fiilleri öznenin özelliklerine göre çekimlenmiştir. Çekimli fiillerde öznelerin şahıs, sayı ve zamanına göre değişiklik gösteren ekler bulunur.
Çekimli cümle nedir?
Çekimli cümle, Türkçe’de öznenin kişi, sayı, zaman, kip ve ahenk durumuna bağlı olarak fiilin çekimlenmiş olduğu cümlelerdir. Yani, bir öznenin özelliklerine göre fiilin aldığı eklerle oluşturulan cümlelere çekimli cümle denir. Türkçe’de çekim ekleri, fiillerin öznenin özelliklerine uygun olarak nasıl değiştiğini gösterir.
Örnek çekimli cümleler:
- Ben ev-de oyna-dım.
- Özne: Ben
- Fiil: Oynamak
- Çekim: -dım (Ben kişi, geçmiş zaman)
- Ali ve Ayşe sinema-ya git-ti-ler.
- Özne: Ali ve Ayşe
- Fiil: Gitmek
- Çekim: -tiler (Onlar kişi, geçmiş zaman)
- Sen bu kitab-ı oku-yor-sun.
- Özne: Sen
- Fiil: Okumak
- Çekim: -uyorsun (Sen kişi, şimdiki zaman)
Bu örneklerde görüldüğü gibi, çekimli cümlelerde öznenin kişi, sayı, zaman gibi özelliklerine bağlı olarak fiilin çekimlenmiş hali kullanılmıştır.
Basit çekimli fiil nedir örnek?
Basit çekimli fiil, sadece öznenin özelliklerine bağlı olarak çekimlenmiş olan fiillerdir. Türkçe’de basit çekimli fiillerde özne, fiilin kişi, sayı, zaman, kip ve ahenk durumuna göre değişir. İşte bir örnek:
Fiil: “okumak”
- Ben okurum.
- Sen okursun.
- O/İş/Şirket okur.
- Biz okuruz.
- Siz okursunuz.
- Onlar okurlar.
Bu örnekte, “okumak” fiili basit çekimli bir fiildir çünkü öznenin özelliklerine göre değişir. Özne, fiilin kişisine (ben, sen, o/İş/Şirket, biz, siz, onlar), sayısına (tekil veya çoğul), zamana (şimdiki, geçmiş, gelecek), kipine (geniş zaman, geçmiş zaman, şart, dilek) ve ahenk durumuna (olumlu, olumsuz) göre çeşitli ekler alır.