Üniversite kontenjanları, birçok ülkede farklı yöntemlerle belirlenir. Ancak Türkiye bağlamında konuşacak olursak:
Türkiye’de üniversite kontenjanlarını Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) ilan eder. Ancak bu kontenjanların belirlenmesi sürecinde Yükseköğretim Kurulu (YÖK) ana belirleyici role sahiptir. YÖK, üniversitelerle işbirliği içinde, ülkenin ihtiyaç duyduğu bölüm ve programlara göre kontenjanları ayarlar. Her yıl YÖK, üniversitelerin bölüm bazında taleplerini alır, bu talepleri değerlendirir ve buna göre kontenjanları belirler. Ardından bu kontenjanlar ÖSYM tarafından adaylara ilan edilir ve üniversite sınav sonuçlarına göre yerleştirme işlemi gerçekleştirilir.
Bu süreçte dikkate alınan faktörler arasında üniversitelerin fiziksel kapasiteleri, öğretim üyesi sayıları, öğrenci talepleri, mezunların istihdam oranları ve ülkenin sosyo-ekonomik ihtiyaçları yer alabilir. Bu nedenle kontenjanlar her yıl değişiklik gösterebilir.
Üniversiteler kontenjanlarını doldurmak zorunda mı?
Üniversiteler, ilan ettikleri kontenjanları doldurma zorunluluğuna sahip değildir. Ancak birçok üniversite, öğrenci başına aldığı devlet desteği, üniversitenin prestiji, bölümlerin devamlılığı ve ekonomik nedenler gibi çeşitli faktörlerden dolayı kontenjanlarını doldurmayı tercih eder.
Özellikle devlet üniversitelerinde, tam kontenjanla öğrenci almak devletten alınan finansal desteğin maksimize edilmesi için önemlidir. Ancak bazen bazı bölümlere yeterli talep gelmez veya sınav sonuçlarına göre yeterli sayıda öğrenci yerleştirilemez, bu durumda bölümler kontenjanın altında öğrenci alabilir.
Özel üniversitelerde ise ekonomik sürdürülebilirlik, öğrenci sayısına bağlı olabilir. Bu nedenle özel üniversiteler, kontenjanlarını doldurabilmek için bazen burs olanakları sunarak öğrenci çekmeye çalışabilir.
Sonuç olarak, üniversitelerin kontenjanlarını doldurması zorunlu olmasa da birçok faktör, üniversiteleri kontenjanlarını doldurmaya teşvik eder. Ancak bu her sene ve her bölüm için garanti edilemez.
Kontenjanı dolmayan bölümler ne olur?
Kontenjanı dolmayan bölümlerle ilgili olarak üniversiteler farklı yaklaşımlar sergileyebilir:
- Ek Yerleştirme: Türkiye’de ÖSYM, ilk yerleştirmede kontenjanı dolmayan bölümler için ek yerleştirme (EKYS) adında bir yerleştirme dönemi düzenler. Bu sayede sınavı kazanan fakat ilk tercihlerinde bir yere yerleşemeyen ya da yerleştiği yeri değiştirmek isteyen adaylar, bu kontenjanlara başvurabilir.
- Kontenjan Değişikliği: Üniversiteler, birkaç yıl boyunca kontenjanı dolmayan bölümlerde kontenjan sayısını azaltabilir veya farklı stratejiler geliştirerek bölümü daha cazip hale getirebilir (örneğin burs imkanları sunarak).
- Bölümün Kapatılması: Eğer bir bölüm uzun süre boyunca yeterli talebi görmüyorsa ve üniversite bu bölümü ekonomik veya stratejik olarak sürdürülemez görüyorsa, bölümün kapatılması kararı alınabilir. Ancak bu, genellikle son çare olarak görülür.
- Derslerin Uygulanışı: Eğer bölüme çok az öğrenci kayıt olmuşsa, üniversiteler bazı dersleri seminer tarzı olarak veya özel çalışma şeklinde uygulayabilir.
- Tanıtım ve İmkanların Artırılması: Üniversiteler, kontenjanı dolmayan bölümler için özel tanıtım kampanyaları düzenleyebilir, burs olanakları sunabilir ya da bölümle ilgili ek imkanlar sağlayarak öğrencilere cazip hale getirebilir.
Kontenjanı dolmayan bölümlerin geleceği, üniversitenin kendi stratejik planlamasına, bölümün üniversite için önemine ve bölüme olan talebin seyrine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.