Çıkarsama, mevcut bilgilere dayanarak sonuçlar elde etme veya genellemeler yapma işlemidir. Çıkarsamalar, genellikle gözlem veya deneyimlerimize dayanarak bilmediğimiz veya henüz belirlenmemiş şeyler hakkında fikirler oluşturmamızı sağlar.

İşte çıkarsama yapma örnekleri:

1. Gözlem: Sokakta herkes şemsiye taşıyor. Çıkarsama: Hava yağmurlu ya da yağmur yağma ihtimali var.
2. Gözlem: Ayşe’nin gözleri kırmızı ve yanağından bir damla yaş süzülüyor. Çıkarsama: Ayşe üzgün veya ağlamış olabilir.
3. Gözlem: Bir kişi sürekli esniyor ve gözleri kapanıyor. Çıkarsama: Bu kişi uykulu veya yorgun olabilir.
4. Gözlem: Bir restoranda garson sipariş almadan önce masanın üzerindeki menüye bakıyor. Çıkarsama: Garson, müşterinin ne sipariş vereceğini belirlemek için menüye bakıyor.
5. Gözlem: Bir çocuk, dışarıda oynarken ceketini evde bırakmış. Çıkarsama: Hava sıcak olmalı ya da çocuk ceket giymeye ihtiyaç duymuyor.

Çıkarsamalar bazen yanıltıcı olabilir. Mevcut gözlemlere dayanarak yapılan sonuçlar her zaman doğru olmayabilir. Ancak, çıkarsamalar genellikle bireylerin günlük yaşantılarında hızla karar vermesine yardımcı olur.

“Çıkarsanan” terimi, mantıkta sıklıkla kullanılan bir kavramdır. Bir önermenin, bir başka önermeyi gerektirdiği ya da sonucunda doğal olarak onun geldiği durumlarda, sonuçta ortaya çıkan önermeye “çıkarsanan” denir.

Örneğin: Önerme: Eğer yağmur yağıyorsa, yerler ıslanır. Bu önermede “yağmur yağıyorsa” kısmı koşul (öneren) iken, “yerler ıslanır” kısmı sonuçtur (çıkarsanan).

Bu tür önermelere koşullu önermeler denir ve genellikle “eğer … , o zaman …” şeklinde ifade edilir. Burada “eğer” ile başlayan kısım önereni, “o zaman” ile devam eden kısım ise çıkarsananı temsil eder.

Sosyal çıkarsama, insanların sosyal olayları ve diğer insanların davranışlarını yorumlama, anlama ve açıklama süreçlerini ifade eder. Bu süreç, bireylerin sosyal dünyalarını anlamalarına ve ona göre tepki vermelerine yardımcı olur.

Sosyal çıkarsama, insanların bir diğerinin niyetleri, duyguları, inançları ve düşünceleri hakkında sonuçlara varmalarını sağlar. Bu çıkarsamalar, gözlemlenen davranışlardan, konuşmalardan, beden dilinden ve diğer sosyal ipuçlarından elde edilen bilgilere dayanır.

Örnek: Bir kişi bir arkadaşının yüz ifadesinin üzgün olduğunu gözlemleyebilir ve bu gözleme dayanarak arkadaşının kötü bir gün geçirdiğini çıkarabilir. Bu, sosyal çıkarsama yapma sürecinin bir örneğidir.

Ancak sosyal çıkarsamalar her zaman doğru olmayabilir. İnsanlar bazen yanıltıcı bilgilere dayanarak yanlış sonuçlara varabilirler. Bu tür yanıltıcı çıkarsamalar bazen önyargılara ya da hatalı genellemelere yol açabilir. Bu nedenle sosyal çıkarsama süreçleri karmaşıktır ve bireylerin sosyal bilgileri nasıl işlediğine dair birçok teori ve model bulunmaktadır.