Ansiklopedi türleri, içerikleri ve kullanım amaçlarına göre farklı kategorilere ayrılabilir. İşte bazı ana ansiklopedi türleri:
- Genel Ansiklopedi: Genel ansiklopediler, çeşitli konuları kapsayan geniş bir bilgi yelpazesi sunar. Bu tür ansiklopediler, genel kültür ve bilgi edinme amaçları için kullanılır. Örneğin, “Encyclopaedia Britannica” gibi uluslararası genel ansiklopediler bulunmaktadır.
- Özel Konu Ansiklopedileri: Özel konu ansiklopedileri, belirli bir konu veya alan hakkında derinlemesine bilgi sağlar. Örnek olarak, “Tıp Ansiklopedisi” veya “Sanat Tarihi Ansiklopedisi” gibi ansiklopediler bu kategoriye girer.
- Bölgesel Ansiklopediler: Bölgesel ansiklopediler, belirli bir coğrafi bölge veya ülke hakkında bilgi sunar. Bu ansiklopediler, tarihi, kültürel, coğrafi ve demografik bilgileri içerebilir.
- Teknoloji ve Bilim Ansiklopedileri: Bu tür ansiklopediler, teknoloji, mühendislik, fizik, kimya ve diğer bilimsel konular hakkında detaylı bilgiler içerir. Örnekler arasında “McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology” yer alabilir.
- Sanat ve Edebiyat Ansiklopedileri: Sanat, edebiyat ve kültürel eserler hakkında bilgi içeren ansiklopedilerdir. Örnek olarak, “Grove Sanat Sözlüğü” veya “Encyclopedia of Literature” gibi kaynaklar verilebilir.
- Biyografi Ansiklopedileri: Biyografi ansiklopedileri, ünlü kişilerin yaşam öykülerini ve başarılarını içerir. Bu tür ansiklopediler, tarihçiler, öğrenciler ve meraklılar için faydalıdır.
- Çocuk Ansiklopedileri: Çocuklara yönelik ansiklopediler, daha basit ve anlaşılır bir dilde bilgi sunar. Resimler ve görsel öğelerle desteklenir ve genellikle eğitim amaçları için kullanılır.
- Dijital Ansiklopediler: Geleneksel basılı ansiklopedilerin yanı sıra, günümüzde çevrimiçi ve dijital ansiklopediler de yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu ansiklopediler, internet üzerinden erişilebilir ve güncel bilgilere daha hızlı erişim sağlar.
Bu, ansiklopedilerin bazı ana türlerini kapsamaktadır, ancak farklı konu ve kullanım alanlarına göre daha özelleşmiş ansiklopedi türleri de bulunabilir.
Ansiklopedilerde ne yazar?
Ansiklopediler, genellikle çeşitli konular ve bilgiler hakkında yazılmış makaleleri ve bilgi girişlerini içerir. Bu yazılar, uzmanlar, yazarlar ve editörler tarafından yazılır. İşte ansiklopedilerde kimlerin yazdığına dair bazı temel bilgiler:
- Uzmanlar: Ansiklopediler, konuyla ilgili uzmanlar tarafından yazılmış makaleleri içerir. Örneğin, bir tıp ansiklopedisi içindeki tıbbi terimler ve bilgiler, tıp alanında uzmanlaşmış yazarlar tarafından yazılabilir.
- Akademisyenler: Akademik alandaki konular hakkında ansiklopediler, üniversite profesörleri ve akademisyenler tarafından yazılabilir. Bilimsel ansiklopediler, bu alandaki önemli araştırmacılar tarafından yazılan bilgiler içerebilir.
- Editörler: Ansiklopedilerin editörleri, içeriğin derlenmesi, düzenlenmesi ve doğrulanmasında önemli bir rol oynarlar. Editörler, yazıları düzenler, eksik veya hatalı bilgileri düzeltir ve ansiklopedinin genel kalitesini sağlar.
- Gazeteciler ve Yazarlar: Genel ansiklopediler, gazeteciler, yazarlar ve genel kültür konularında uzmanlaşmış kişiler tarafından yazılmış olabilir. Bu tür ansiklopediler, genel okuyuculara yöneliktir ve geniş bir yelpazede bilgi sunar.
- İnsanlar Topluluğu: Modern dijital ansiklopediler, genellikle topluluk katkılarına açıktır. Bu, Wikipedia gibi ansiklopedilerde görülen bir yaklaşımdır. İnternet kullanıcıları, ansiklopediye makaleler ekleyebilir veya düzeltebilirler.
- Tarih ve Kamu Kaynakları: Ansiklopediler, tarihî kaynaklardan alınmış bilgilere de sahip olabilir. Özellikle eski ansiklopedilerde, tarihî metinler ve belgeler kullanılarak bilgi sunulmuş olabilir.
Ansiklopediler, genellikle güvenilirliklerini sağlamak ve doğruluğunu korumak için bilgiyi sağlayan kişilerin referanslarını ve kaynaklarını belirtirler. Bu nedenle, ansiklopediler genellikle güvenilir ve doğru bilgilere erişim sağlayan kaynaklar olarak kabul edilirler.
Ilk ansiklopedi yazarı kimdir?
İlk ansiklopedinin yazarı olarak kabul edilen kişi, Antik Yunan filozofu Aristoteles’in öğrencisi olan ve Büyük İskender’in özel öğretmeni olarak bilinen Aristoteles’in öğrencisi olan Theophrastus’tur. Theophrastus, “Peri Theōn Iōn” veya “Tanrıların Doğası Üzerine” adlı eseri yazdı. Bu eser, doğal dünyanın çeşitli yönleri hakkında bilgi içeriyordu ve Antik Yunan düşüncesinin önemli bir kaynağı olarak kabul edildi. Ancak, modern anlamdaki ansiklopedilerden çok daha farklı bir yapıya sahipti.
Daha sonraki tarihlerde, ansiklopedilerin gelişimi ve modern ansiklopedi tarzının oluşması, İslam dünyası ve Orta Çağ Avrupa’sında yaşanan bilimsel ve entelektüel gelişmelere dayanmaktadır. Özellikle İslam bilginleri, antik Yunan ve Roma kaynaklarından esinlenerek çeşitli konularda ansiklopedik eserler üretmişlerdir. Bunlardan bazıları, ansiklopedik bilgiyi derleyen erken dönem İslam bilginlerinden olan El-Cahiz gibi kişiler tarafından yazılmıştır.
Yani, ansiklopedilerin kökeni antik döneme kadar gitse de, modern ansiklopedilerin ilk örnekleri Orta Çağ’da ortaya çıkmış ve daha sonraki yüzyıllarda geliştirilmiştir. Encyclopédie adlı ünlü ansiklopedi, 18. yüzyıl Fransız filozoflarından Denis Diderot ve Jean le Rond d’Alembert tarafından başlatılmış ve bu türün önemli bir kilometre taşı olarak kabul edilmiştir.